زومیت - اخبار تکنولوژی

نوروز یکی از جشن‌های ایران باستانکه بعد از گذشت سال‌ها، مردم هنوز آن را هر سال باشکوه‌تر برگزار می‌کنند. این جشن کهن و باشکوه، نمادی از زنده شدن طبیعت و آغاز دوباره زندگی است. عید نوروز با شروع سال نو همراه است و افراد در این ایام، رسوم مختلفی را دنبال می‌کنند و سال جدید را به یکدیگر تبریک می‌گویند. آمیخته با آداب و رسوم دیرینه، نوروز نه‌تنها یادآور گذر از زمستان و فرا رسیدن بهار است؛ بلکه فرصتی برای نو کردن دل‌ها و پیوند دوباره با عزیزان به شمار می‌آید. صدای دل‌نشین بهار، سفره هفت‌سین با عطر سنبل و شکوفه‌های نو، همه را به شادمانی و امید به آینده‌ای روشن ترغیب می‌کنند. چرا این جشن هزاران ساله همچنان در قلب ما ایرانیان جای دارد؟ در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا به رمز و راز این آیین جاودانه بپردازیم.

هرآنچه باید درباره عید نوروز بدانید:

عید نوروز چیست؟

نوروز اولین روز بهار است و در آن طبیعت از خوابی طولانی بیدار می‌شود و مجدد زندگی خودش را از سر می‌گیرد. ایرانیان نیز هرساله شروع فصل جدید طبیعت را جشن می‌گیرند. آن‌ها سعی می‌کنند با خانه‌تکانی دل‌هایشان، فصل جدید و پر باری را در زندگی‌شان رقم بزنند.

در تاریخ شمسی، اولین روز فروردین را شروع عید نوروز می‌خوانند. نوروز با عبور خورشید از صفحه استوای زمین و حرکت آن به شمال آسمان شروع می‌شود. این لحظه شروع را لحظه نخست برج حمل می‌گویند. در تقویم هجری خورشیدی، نوروز را با «هرمز روز» یا «روز اورمزد» در ماه فروردین برابر می‌دانند.

_{منبع: ویکی‌مدیا؛ عکاس: Roozitaa}

جشن نوروز توسط یونسکو و با نام «روز بین‌المللی نوروز»، به‌عنوان میراث فرهنگی و معنوی بشر به ثبت جهانی رسیده است. جالب است بدانید که نوروز در ایران و افغانستان به‌عنوان آغاز سال نو شناخته می‌شود و در کشورهایی نظیر روسیه، تاجیکستان، سوریه، عراق، قزاقستان، جمهوری آذربایجان، پاکستان، هند و... تعطیل رسمی و زمانی برای برپایی جشن به شمار می‌آید.

عید باستانی نوروز را با رسم و رسوماتی مثل خانه‌تکانی، دید و بازدید، هفت‌سین، تخم‌مرغ‌های رنگی، خوردن سبزی پلو با ماهیو... می‌شناسیم. چهار روز نخست فروردین به‌عنوان تعطیلات رسمی نوروز محسوب می‌شوند و مردم در این ایام به دیدن اقوام خود می‌روند و این عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند. روزهای ۱۲ و ۱۳ فروردین نیز به‌ترتیب روز جمهوری اسلامی ایران و سیزده بدر هستند و جزو تعطیلات رسمی کشور به شمار می‌روند.

نام دیگر عید نوروز

نوروز، کلمه‌ای در زبان فارسی میانه است و ریشه در زبان اوستایی دارد. این واژه مرکب از دو جزء تشکیل شده است که در کنار یکدیگر معنای «روز نوین» می‌دهند. در فارسی میانه، این کلمه «نوک‌روچ» (Nok roc) یا «نوروز» (Nogriz) خوانده می‌شود.

_{منبع عکس: behinpayam.com؛ عکاس: نامشخص}

ابوریحان بیرونیدر نوشته‌هایش که از غنی‌ترین و معتبرترین مستندات به‌جامانده درباره نوروز هستند، با اشاره به نوروز می‌گوید:

نوروز نخستین روز است از فروردین ماه و از این جهت «روزِ نو» نام کردند که پیشانی سال نوست.

در زبان امروز، این کلمه را به دو شکل تعبیر می‌کنند:

• نوروز عام: روزی که در آن سال نو شروع می‌شود و به روز اعتدال بهاری (برابری شب و روز) مشهور است.
• نوروز خاص: به ششمین روز فروردین، نوروز خاص می‌گویند که با عنوان «روز خرداد» از آن یاد می‌شود.

در زمان‌های قدیم نیز نوروز را با نام «ناوا سردا» و به‌معنای «سالی نو» می‌شناختند. در زمان هخامنشیاننیز نوروز به «نوسارد» و «نوسارجی» مشهور بود. مردم آسیای میانه از جمله خوارزمیان و سغدیان، نوروز را «نوسارد» و «نوسارچی»، به معنی «سال نو» می‌نامیدند.

تاریخچه عید نوروز

درباره منشا و زمان پیدایش نوروز نظرات مختلفی وجود دارد؛ اما با استناد به اعتبار شاعران و نویسندگان شناخته‌شده قرن چهارم و پنجم هجری قمری از جمله فردوسی، عنصری، بیرونی، طبری و...، برگزاری جشن نوروز از زمان پادشاهی جمشید رواج پیدا کرده است. البته ابوریحان بیرونی در عینِ حال که این جشن باستانی را به دوران پادشاهی جمشید نسبت می‌دهد، تاکید می‌کند که پیش از جمشید نیز نوروز نزد مردمان ایران باستان بزرگ و معظم بوده است.

حکیم فردوسی در شاهنامه این‌گونه می‌گوید که جمشید در حال گذر از آذربایجان بوده است که دستور می‌دهد تا تختی برایش قرار دهند. او با تاج رو تخت می‌نشیند و با تابش نور خورشید به تاج پر زرق و برج جمشید، نور و روشنایی تمام دنیا را فرا می‌گیرد. این روز به‌دلیل شادمانی مردم از این رخداد به‌عنوان «نوروز» نام‌گذاری شد.

_{منبع عکس: persian-man.ir؛ تصویرگر: نامشخص}

در برخی از روایت‌های تاریخی، پیدایش نوروز به دوران بابلیان نسبت داده شده است. این روایت‌ها رواج نوروز در ایران را به سال ۵۳۸ قبل از میلاد مسیح، یعنی زمان حمله کوروش کبیربه بابل نسبت می‌دهند.

مری بوریس، پژوهشگر برجسته در زمینه مطالعات زرتشتی، بر این باور بود که احتمالا شکوه جشن بهاره در بابل، ایرانیان را به‌سمت برگزاری جشن سال نو یا همان نوروز سوق داده است.

در دوران اشکانیان و ساسانیاننیز نوروز گرامی داشته می‌شد. این جشن در دوره ساسانیان دست‌کم ۶ روز به طول می‌انجامید و به دو دوره «نوروز کوچک» و «نوروز بزرگ» تقسیم می‌شد. نوروز کوچک که به نام نوروز عامه شناخته می‌شد، از یکم تا پنجم فروردین برگزار می‌شد. روز ششم فروردین به‌عنوان نوروز بزرگ یا «نوروز خاصه» شناخته می‌شد.

_{منبع عکس: نمناک؛ تصویرگر: نامشخص}

عید نوروز در دوران معاصر

امروزه عید نوروز در ایران، افغانستان، قرقیزستان، آذربایجان و... به‌عنوان یک جشن ملی شناخته می‌شود. این در حالی است که در اتحاد جماهیر شوروی، برگزاری جشن نوروز ممنوع اعلام شده بود و معمولا اقوام مختلف به‌صورت مخفیانه اقدام به برگزاری جشن می‌کردند.

در دوره‌های پیشین حکمرانی طالبان در کشور افغانستان، برگزاری جشن نوروز ممنوع بود؛ چراکه آن‌ها تقویم قمری را به‌عنوان تقویم رسمی کشور انتخاب کرده بودند. امروزه نیز با روی کار آمدن دوباره طالبان، باید انتظار مخالفت‌ها نسبت به برگزاری این جشن را داشته باشیم.

با تصویب در مجمع عمومی سازمان ملل، جشن نوروز از سال ۲۰۱۰ میلادی رسما به‌عنوان « روز بین‌المللی نوروز و فرهنگ صلح» انتخاب شد و امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آدم در سراسر دنیا این جشن ۳,۰۰۰ ساله را گرامی می‌دارند.

فلسفه عید نوروز

با توجه به روایت‌های افسانه‌ای موجود، نوروز در زمان جمشید، پادشاه چهارم پیشدادی ایران، به وجود آمده است. در اوستا، یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های ایران باستان، از فردی به نام جمشید یاد شده که از قدرت فره ایزدی برخوردار بوده است. جمشید با دستور اهورا مزداشروع به مقابله با اهریمن می‌کند؛ چراکه اهریمن در آن زمان خسارات زیادی از جمله قحطی و خشک‌سالی به بار آورده بود.

_{منبع: مجله کوروش؛ عکاس: نامشخص}

پس از آن که جمشید، اهریمن را شکست می‌دهد، دوباره شادی و برکت به سرزمین ایران باز می‌گردد و خشک‌سالی از بین می‌رود. مردم بعد‌ها این روز را به «نوروز» یا «روز نوین» نام‌گذاری کردند و با کاشتن جو در تشت، این جشن باستانی را جاودانه کردند.

ادبیات عید نوروز

در عید نوروز اصطلاحات و رسم و رسوم مختلفی وجود دارند که دانستن چند و چون آن‌ها خالی از لطف نیست. در واقع، آداب و رسوم متعدد با قرار گرفتن در کنار یکدیگر نوروز را شکل می‌دهند. در ادامه این اصطلاحات و آداب و رسوم را به شما معرفی می‌کنیم تا نوروز باستانی بیشتر آشنا شوید.

چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوریرا می‌توان نقطه شروع جشن‌های نوروزی دانست. این جشن در غروب آخرین سه‌شنبه ماه اسفند برگزار می‌شود و تا نیمه‌شب آخرین چهارشنبه سال ادامه خواهد داشت. برافروختن و پریدن از روی آتش و خواندن شعر بارزترین خصوصیت این جشن باستانی است.

_{منبع عکس: ایرنا؛ عکاس: نامشخص}

خانه تکانی

با نزدیک شدن به عید نوروز، خانه‌تکانی به یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها در اکثر خانه‌های ما ایرانیان تبدیل می‌شود. در آیین خانه‌تکانی، خانه و وسایل آن گردگیری، شسته و تمیز می‌شوند. خانه‌تکانی نه‌تنها در ایران؛ بلکه در کشورهایی نظیر افغانستان و تاجیکستان نیز برگزار می‌شود.

اعتقاد بر این است که فروهرها، نیروهای معنوی آیین زرتشت، در آستانه فروردین هرسال که به‌عنوان ماه فروهرها شناخته می‌شود، به خانه‌ها بازمی‌گردند و اگر خانه‌ای تمیز و مرتب باشد، برای برکت و شادکامی اعضای آن خانه دعا می‌کنند.

هفت سین

هفت سین یکی از معروف‌ترین نمادها و مراسم‌های نوروز است. از چند روز تا چند ساعت مانده به تحویل سال نو، خانواده‌های ایرانی سفره هفت سین را روی میز یا زمین پهن می‌کنند و با قرار دادن هفت جزء نمادین که با حرف سین شروع می‌شوند، شامل سیب، سرکه، سنجد، سمنو، سبزه، سماق و سیر فرا رسیدن عید نوروز را گرامی می‌دارند.

در سفره هفت سینما ایرانیان همچنین قرآن، ماهی، آینه، تخم‌مرغ رنگی، سنبل و... قرار می‌گیرند. معمولا اعضای خانواده در زمان تحویل سال دور سفره هفت سین جمع می‌شوند و آن را تا پایان نوروز نگه می‌دارند.

_{منبع عکس: راسخون؛ عکاس: نامشخص}

اجزای سفره هفت سین به‌عنوان نماد سلامتی، باروری، بردباری، برکت، پیروزی، خردورزی و... شناخته می‌شوند.

دعای تحویل سال

خانواده‌های ایرانی سر سفره هفت سین دعای تحویل سال می‌خوانند تا سال جدید را با حال خوب شروع کنند:

یا مقلب القلوب و الابصار | ای تغییر دهنده دلها و دیده‌ها

یا مدبر الیل و النهار | ای تدبیرگر شب و روز

یا محول الحول و الاحوال | ای گرداننده سال‌ها و حالت‌ها

حول حالنا تا احسن الحال | حال ما را به نیکوترین حال دگرگون کن

عیدی

عیدی دادن یکی از هیجان‌انگیزترین رسم‌های عید نوروز برای کودکان و نوجوانان است. در ایام نوروز معمولا بزرگ‌تر‌ها به افراد کوچک‌تر مبلغی پول یا هدیه به‌عنوان «عیدی» یا «نوروزی» می‌دهند. البته در تاریخ باستان ایران گاهی کوچک‌ترها نیز به بزرگ‌ترها عیدی می‌دادند! عیدی دادن بزرگ‌تر ها به کودکان معمولا به این صورت است که آن‌ها مبلغی پول را بین صفحات قرآن قرار می‌دهند و آن را جلوی کودکان باز می‌کنند تا عیدی خود را بردارند.

_{منبع عکس: میزان؛ عکاس: نامشخص}

دید و بازدید

عید دیدنی یا دید و بازدید عید یکی از سنت‌های ارزشمند نوروز است که نباید به فراموشی سپرده شود. در ایام نوروز، دیدار و بازدید اقوام با یکدیگر شروع می‌شود و معمولا کوچک‌ترها در روز عید به دیدار بزرگ‌ترها می‌روند. در برخی مناطق، رفتن به سر مزار درگذشتگان و یاد کردن از آن‌ها در عید نوروز مرسوم است.

شادباش

مردم با فرا رسیدن سال نو به یکدیگر شادباش می‌گویند. «سال نو مبارک» شادباش معروف ایرانی‌ها در زمان کنونی است؛ اما در گذشته جملاتی که برای شادباش‌ به یکدیگر می‌گفتند، بسیار پیچیده‌تر و پر محتوا‌تر از امروز بود. مورخان یکی از اصطلاحات رایج آن زمان را «صد سال به این سال‌ها» می‌دانند. در دهه‌های اخیر نیز با رواج سره نویسی و سره گویی در کشور، اصطلاحاتی مانند «نوروز پیروز» یا «نوروزتان خجسته و فرخنده باد» بیشتر از قبل استفاده می‌شوند.

سیزده بدر

۱۳ فروردین در تقویم به‌عنوان روز طبیعت شناخته می‌شود و تعطیل رسمی است. اگرچه درباره جزئیات تاریخی این روز ابهام‌هایی وجود دارد؛ اما گفته می‌شود ایرانیان باستان، از آغاز سال نو به‌مدت ۱۲ روز به جشن گرفتن و شادی کردن می‌پرداختند. آن‌ها در سیزدهمین روز به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی می‌کردند و به این ترتیب نوروز را به پایان می‌رساندند.

_{منبع: ایرنا؛ عکاس: نامشخص}

مردم در روز سیزدهم فروردین به دامان طبیعت می‌روند و با گره زدن سبزه، شادی و طراوت را در خود زنده می‌کنند

در روز ۱۳ فروردین، مردم ایران از خانه بیرون می‌آیند و برای دور کردن نا‌پاکی‌ها به دامان طبیعت می‌روند. درباره فلسفه سیزده بدر نظرات مختلفی وجود دارد. عده‌ای آن را به در کردن نحسی سیزده نسبت می‌دهند. برخی نیز استدلال می‌کنند از آنجایی که کلمه «در» به‌معنی «در و دشت» است، سیزده بدر را روز پناه بردن به در و دشت می‌دانند. سنت مشهور سیزده بدر «سبزه گره زدن» است. فلسفه این کار گره زدن زندگی با طبیعت است و افراد با این کار، شادابی و طراوت را برای خود آرزو می‌کنند.

عید نوروز ۱۴۰۴

زمان تحویل سال ۱۴۰۴، روز پنجشنبه ۳۰ اسفند ماه ۱۴۰۳ شمسی، ساعت ۱۲:۳۱:۳۰ خواهد بود.

سال ۱۴۰۴ شمسی کبیسه نیست و حیوان نمادین آن «مار» است. در تقویم هجری قمری، لحظه تحویل سال در روز پنجشنبه ۳۰ اسفند ماه ۱۴۰۳، برابر با ۱۹ رمضان ۱۴۴۶ و در تقویم میلادی، ۲۰ مارس ۲۰۲۵ خواهد بود.

_{منبع: فرارو؛ عکاس: نامشخص}

چه خوب می‌شود اگر در راستای برگزاری هرچه باشکوه‌تر این آیین باستانی تلاش کنیم و اجازه ندهیم مانند جشن‌های باستانی دیگر، جشن عید نوروز نیز به مروز زمان فراموش شود و جشن‌های فرنگی جای آن‌ را بگیرد. اگر این مطلب کجارو برایتان مفید بود، لطفا آن را به اشتراک بگذارید.

_{عکس‌ کاور از Unsplash؛ عکاس: اشکان فروزانی}